Κεφάλαιο: Οικογένεια


Ένα σύστημα δεσμών, σχέσεων και νοημάτων
Η οικογένεια είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ομάδα ανθρώπων. Είναι ένα ζωντανό σύστημα αλληλεπίδρασης, όπου κάθε μέλος επηρεάζει και επηρεάζεται. Πώς μπορούμε να διακρίνουμε τους δεσμούς που ενώνουν από τα δεσμά που μας κρατούν πίσω;
 

Οικογένεια: ένας ζωντανός οργανισμός
Η οικογένεια δεν είναι μια στατική έννοια. Είναι ένα σύστημα σχέσεων, ένας οργανισμός που “αναπνέει” μέσα από τις αλληλεπιδράσεις των μελών του. Σύμφωνα με τη Συστημική Θεωρία (Minuchin, Bowen, Haley), κάθε άτομο μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο δεν υπάρχει μεμονωμένα, αλλά ως μέρος ενός συνόλου που τον διαμορφώνει και τον καθορίζει.

Κάθε μέλος φέρει τη δική του μοναδικότητα — αλλά ταυτόχρονα αλληλοσυμπληρώνει και αλληλοσυμπληρώνεται. Η συμπεριφορά ενός ατόμου δεν μπορεί να ερμηνευτεί ανεξάρτητα, γιατί οι πράξεις του συνδέονται κυκλικά με τις αντιδράσεις των άλλων. Έτσι, η οικογένεια λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης πολλαπλών επιπέδων: ό,τι κάνει ο ένας, αντανακλάται και διαμορφώνει το σύνολο.
 

Οι αόρατοι κύκλοι των σχέσεων
Πώς θα ένιωθες αν σκεφτόσουν ότι δεν είσαι απλώς “εσύ”, αλλά εσύ σε σχέση με τη μητέρα σου, η οποία σχετίζεται με τον πατέρα σου, που επηρεάζει τον αδερφό σου, και εσύ με τη σειρά σου επηρεάζεσαι από αυτόν.

Αυτός ο κυκλικός τρόπος λειτουργίας είναι η καρδιά της Συστημικής σκέψης. Δεν υπάρχει “αιτία” και “αποτέλεσμα” με τη γραμμική έννοια — υπάρχει αλληλεπίδραση, συνεχής ροή, μοτίβα που επαναλαμβάνονται και δημιουργούν τη δική τους “οικογενειακή ιστορία”.

Συχνά, οι απαντήσεις σε δικά μας ερωτήματα δεν βρίσκονται αποκλειστικά μέσα μας, αλλά στις σχέσεις μεταξύ των άλλων μέσα στην οικογένεια. Σε ρόλους, σε συμμαχίες, σε άρρητες προσδοκίες που διαμορφώθηκαν πολύ πριν αρχίσουμε να τις αντιλαμβανόμαστε.
 

«Ένας για όλους και όλοι για έναν»
Όταν ένα μέλος αλλάζει, ολόκληρο το σύστημα επαναπροσδιορίζεται. Αυτός είναι ο λόγος που η οικογενειακή θεραπεία δεν επικεντρώνεται μόνο στο “σύμπτωμα”, αλλά στη σχέση που το γεννά και το διατηρεί.

Μέσα σε κάθε οικογένεια λειτουργεί, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το “ένας για όλους και όλοι για έναν” — είτε πρόκειται για υποστήριξη, είτε για συνεξάρτηση. Η πρόκληση είναι να διακρίνουμε πότε συνδεόμαστε μέσα από δεσμούς και πότε παραμένουμε παγιδευμένοι μέσα σε δεσμά.
 

Δεσμοί ή δεσμά;
Στάσου μια στιγμή και ρώτα τον εαυτό σου: Οι σχέσεις μου με τους ανθρώπους της οικογένειάς μου με ελευθερώνουν ή με περιορίζουν;

Οι δεσμοί ενώνουν, δίνουν ρίζες και ασφάλεια.
Τα δεσμά πνίγουν, ακινητοποιούν και συντηρούν φόβους.

Η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα προς την αλλαγή. Όταν αρχίζουμε να βλέπουμε το οικογενειακό μας σύστημα όχι ως ενοχή ή βάρος, αλλά ως χάρτη σχέσεων, τότε μπορούμε να διαλέξουμε ποια κομμάτια κρατάμε και ποια αφήνουμε να εξελιχθούν.

♦ Γράφει η Αγγελική Παππά
Ψυχολόγος – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια